(c) m.s.gerritsen 2008 -2019

Kettingspanning

Een apart hoofstuk want er valt wel wat over te vertellen. Een derailleur is voorzien van zijn eigen kettingspanner, dus kun je dan het wiel in een frame plaatsen met vertikale (niet verstelbare) padden. De ketting kan dan slijten en langer worden zonder dat je er erg in hebt. Gebruik je geen derailleur maar een Rohloffnaaf, dan moet je ook een manier vinden om de ketting te spannen, en die zijn:

• ketting spannen door een losse veerbelaste kettingspanner (nepderailleur). Nog een ding dat stuk kan, iets meer wrijving maar je hoeft niet om de 1000 km je ketting bij te spannen. Zonder geleidingen rond het voorblad kan de ketting er onder omstandigheden voor aflopen.. Dit is vooral de optie als je een bestaand frame van een R-naaf voorziet.
  
• ketting spannen door de naaf in horizontale padsleuven naar achteren te trekken. Rohloff beveelt hier de versie met moertjes ipv de uitvalas aan, en je hebt dus een frame nodig met horizontale (stadsfiets) achtige padden. Op vakantie moet je een moersleutel meenemen.  Vooral geschikt als budgetoplossing of voor beperking van het diefstalrisico
  
• ketting spannen door het voortandwiel te verplaatsen. Dit kun je doen met een excentrische bracketas, een constructie die uit de tandems afkomstig is. Je hebt daar dus een speciaal frame voor nodig, want het brackethuis voor een excenter is extra groot (als je kunt leven met externe lagers zijn er ook mini excenters die met een standaard frame werken) . Je spant de ketting door de trapas iets te verzetten. In theorie zou je de zit dan weer moeten aanpassen, maar de veranderingen zijn zo klein dat de meesten er geen erg in hebben. Het wiel blijft op dezelfde plaats, wat handig is met (schijf)remmen, spatborden etc
  
• ketting spannen door de padden in hun geheel te verschuiven. Je kun dan wel het wiel uit de fiets halen zonder weer de ketting te moeten spannen,  je kunt een gewone snelspanner gebruiken, en je kunt ook de schuivende padden verruilen voor een type met een derailleuroog. Schuivende padden maken het frame achter breed, dus is het niet handig met korte achtervorken en grote voeten.
  

Bracket excenter, door de aluminium bus te draaien verplaatst het hart van de trapas

Gaat het stuk?

Alles kan stuk, bij een Rohloff duurt het alleen langer. 'Bulletproof' kun je de naaf ook niet noemen, dit werd al getest door een Nederlandse agent tijdens training;) .
Vroege naven hadden problemen met olieverlies. Slordig, maar  op de in de naaf achterblijvende olie doet de naaf het ook wel een jaar. Nieuwere naven hebben betere keerringen, oude kun je laten upgraden. Maar ook dan kan de naaf soms olie verliezen. Omdat het naafhuis draait is het lastig om een ontluchting aan te brengen. Bij luchtdrukwisselingen (vliegtuig, temperatuurschommelingen) zal de naaf toch moeten ademen door de keerringen heen, en dan kan er olie meekomen, zeker als de naaf plat ligt. 
De rode naven met poedercoating zien er na 50.000 km slordig uit, omdat de lak loslaat. Nieuwe rode naven zijn geanodiseerd.
De madeschroefjes van de bajonetsluitingen willen nog wel eens vastcorroderen. Goed invetten, en alleen met een echt passend sleuteltje proberen los te draaien. Tegenwoordig zijn ze van rvs.
Een enkele nieuwe naaf wil nog wel eens in een versnelling blijven hangen. Dan is de naaf verkleeft met het vet dat ze gebruikt hebben om hem bij montage in elkaar te plakken. Tijdje rondrijden op spoelolie geeft meestal resultaat. Hetzelfde kun je hebben als het heel erg koud is, dan moet je geen zomerolie of multigrade gebruiken maar de dunne winterolie. Of de multigrade verdunnen met spoelolie
Als je onder belasting schakelt kan de naaf even in een veel hogere versnelling uitkomen, met ervaring leer je dat te vermijden. (it is not a bug but an undocumented feature)
Onder omstandigheden gaan enkele naven soms zwaar lopen. De lagers hebben zich dan verspannen. Dat los je op met een paar tactische klappen met een nylon hamer.

Het schakelkabeltje is een specifiek Rohloffdeel en gaat een keer stuk. Als de kabel recht uit de naaf wordt getrokken gaat het wel veel langer mee, dan wanneer de hoek niet optimaal is en de kabel over het geleidepijpje schuurt.Rohloff zegt 6000km, maar 30.000km kan ook als de kabelloop optimaal is en je niet om de 5 meter schakelt. Het kabeltje zelf kost weinig, maar het vervangen is wel even werk. Ben je niet zo handig zet er dan een Easyset in (vroege versies van de naaf moet je daar eerst voor ombouwen), dan is het meeste gepruts al opgelost.  Breekt het kabeltje onderweg dan kun je nog maar een kant opschakelen. Rohloff zegt dat je dan eenvoudig met een steeksleutel de naaf in een bruikbaar verzet kunt zetten, maar dat is geklets. Als je de naaf daarvoor al zover open geschroefd hebt zet je er de nieuwe Easy set in, want dat is dan geen werk meer.. Mijn insteek is om als een naaf voor service langskomt de asplaat los te schroeven (goed onthouden welke schroefgaten gebruikt worden!)  en te kijken (de schakelrol hoef je hierbij niet uit het huis te trekken)  hoe het kabeltje er bij staat: als je een rafel of een los stukje ijzerdraad ziet weet je genoeg.




Er is een serie 17T tandwielen geweest waar tanden uitbraken. Krijg je van Rohloff een nieuwe, maar onderweg is het uiteraard lastig.
Een enkele keer kan een naaf doortrappen, als een oliewissel niet helpt moet de naaf naar Kassel. Met een week heb je je wiel dan weer terug, met nieuwe olie. Voor reizigers onderweg kunnen ze ev een nieuw binnenwerk opsturen met het gereedschap.
De spaakflenzen kunnen stuk gaan, maar dat is zeldzaam. De meeste kans hierop heb je met opnieuwe (verkeerd) ingespaakte tandemwielen. Zelf heb ik het nog nooit gezien. Rohloff verkoopt nu ringen die je vooraf over de flenzen kunt schuiven, vind ik onbegrijpelijk, als je vind dat je een technisch probleem hebt laat je het Engineering oplossen, niet de afdeling Marketing.
 

Inbouw achteraf
Een fiets met een 135mm inbouwbreedte voor het achterwiel kun je in principe ombouwen naar een Rohloffnaaf. Wel zul je meer onderdelen nodig hebben dan alleen de naaf:
.
Kettingspanner: sommige versies van de naaf worden met spanner aangeboden, bij andere uitvoeringen moet je hem er los bijkopen. Je kunt natuurlijk je oude derailleur hier voor gebruiken.
Momentsteun: naven worden geleverd met de lange arm of het OEM1 oor. Wil je het OEM2 oor gebruiken (voor een schijfrem compatibel frame) dan moet je die er los bij aanschaffen. Wil je graag een los oem1 oor, ik heb er zat over en ben er niet duur mee ;) . Vanaf 2017 kun je eindelijk naven met standaard het oem2 oor kopen.
Schijfrem: Rohloff gebruikt een eigen model ( 4-gaats) remschijf, maar die wordt niet meegeleverd bij de schijfremuitvoering. De speedbone adapter is ook een aparte aanschaf. Ook leuk: de monkeybone
Velg: de naaf is alleen met 32 of 36 spaakgaten leverbaar. Tenzij de fiets brandnieuw is zal de gesleten velg niet bruikbaar zijn ook al heeft die het juiste aantal gaten. Bovendien is het misschien handiger om een compleet wiel over te houden, bv om de fiets bij verkoop weer in originele staat te kunnen brengen.
Spaken: de naaf heeft een grote diameter, je hebt dus kortere spaken nodig. Voor een 26" velg of kleiner vindt je die niet bij iedere fietsenmaker.
Voortandwiel: soms kun je een bestaand blad van je huidige crankstel blijven gebruiken, als het nog niet versleten is en de goede maat heeft. Of je monteert een nieuw blad. Sommige crankstellen hebben rare samenstellingen of niet te verwisselen bladen, en zijn niet te handhaven. Meestal hoort er ook een andere trapas bij een nieuw crankstel.
Remgrepen: als de shifters een geheel vormen met de remgrepen heb je nieuwe grepen nodig.
Handvatten: Je kunt een handvat afsnijden, maar nieuwe kosten niet zoveel ten opzichte van de overige uitgaven
Kabels: het frame mist misschien de juiste stoppers voor een mooie kabelvoering. Er bestaan speciale tie-wraps, plakgeleiders etc om er toch nog iets nets van te maken
Ketting: een nieuwe naaf is een goed moment om er ook een nieuwe ketting op te zetten. Een gewone budget derailleurketting is prima, maar het mag ook een Rohloff zijn. (update, de Rohloff ketting is niet meer in productie)


Beltdrive
Een nieuwe ontwikkeling voor mensen die een hekel hebben aan het smeren van de ketting is de carbondrive tandriem van Gates. De tandriem uit een stuk maakt dat de aandrijving voorbehouden is aan speciaal ontworpen frames, er moet namelijk een opening in de driehoek achtervork-staande vork-zitbuis zitten om de riem te kunnen monteren. Bovendien houdt de riem absoluut niet van flex in het frame en moet de achtervork flink verzwaard worden. Dan nog is een aandrukrol (die normaal net boven de riem zweeft) aan te bevelen die verhindert dat de riem achter uit het tandwiel kan klimmen.  Met deze kunstgrepen is de riem nu ook toegelaten voor gebruik met de Rohloffnaaf, al ziet Rohloff zelf nog steeds liever een ketting, De riem en de speciale tandwielen hebben net als de ketting niet het eeuwige leven, maar zouden wel langer mee moeten gaan. Dat is maar goed ook, want om de tandwielen te vervangen is speciaal gereedschap nodig, en de speciale tandriem vindt je ook niet overal. In gebruik lijkt de riem verder onopvallend, hij is meestal stil en ook niet extra elastisch. Wel moet je bij het wiel steken secuur te werk gaan, de riem mag niet knel komen te zitten of knikken, en fietsen met het wiel iets scheef is er ook niet goed voor.. Meestal moet je op de drager gaan zitten en de spanner nog even open en dicht doen om het wiel echt op zijn plaats te krijgen, tegen de riemspanning in.  Het is ook geen goedkope oplossing. Je spaart ook geen gewicht: de riem weegt wel minder dan een stalen ketting, maar de snubber, de dikkere tandwielen, het stijvere frame en de constructie voor de framedeling moet je ook meewegen.

Rohloffnieuws
Alle shifters afgebeeld op deze pagina zijn nog van het oude driehoekige type. Tegenwoordig levert Rohloff een iets lichtere variant met een kleinere en rondere greep.Sommigen preferen duidelijk de oudere driehoekige omdat die meer grip biedt, bv als het regent. Als je een eerste versie van de nieuwe greep hebt is het uitwisselen van het greepgedeelte ook te overwegen, de 2e versie van de greep heeft golfvormige ribbels en meer houvast.
Er is tegenwoordig een extra brede Rohloff voor Fatbikes. De naaf moet breder zijn omdat de banden zo breed zijn dat ze anders tegen de ketting komen.
Er is nu een Rohloff die past in frames bedoeld voor een 12mm steekas. Maar let op, het is geen naaf met steekas, maar een aangepaste naaf die je met veel gezeur en beperkingen in een frame kunt schroeven  dat bedoeld was voor een naaf met steekas. Maar het is een laatste redmiddel optie, kijk eerst naar alle andere alternatieven, bv of de padden uitwisselbaar zijn. Voor de gemiddelde vakantiefietser met een hardtail is de meerwaarde negatief, dan ben je beter af met een snelspanner.
Er is nu een tandwieldrager voor de naaf waar losse tandwieltjes op passen (met meer keus in vertanding), en die je zonder de rohloffafnemer en bankschroef maar met alleen een schroevendraaier kunt verwisselen. Nadeel: de kettinglijn verandert, dus moet je voor het kettingwiel verder naar buiten monteren, en als je de verende kettingspanner met wieltjes hebt moet je die ook veranderen. Rohloff is daar nu ook achter, dus apart leverbaar is een smalle versie van deze adapter die de kettinglijn bij het oude laat. Klein nadeel, de Gates riem en de kleine 13-14T tandwielen passen daar niet op.
 


Voor wie is een Rohloff (niet)?
Je hebt Rohloff haters en Rohloff liefhebbers, en de alomvattende M-gineering theorie verklaart dat als volgt:
Er zijn twee soorten vakantiefietsers:
- je hebt de reiziger die de fiets gebruikt om te reizen, voor het ontdekken van vreemde culturen, gebruiken, exotische keukens en ingewandstoornissen etc, en deze mensen zijn niet gefocust op de techniek van de fiets. De techniek stoort alleen maar en leidt af van het eigenlijke doel.  
- de andere categorie is de fietser, die wil gewoon fietsen, en vakantiefietsen is dan een middel om iedere dag weer een andere uitdagende route te ontdekken. Een beetje techniek maakt het alleen maar leuker, de uitdaging om het terrein goed te lezen en op het juiste moment te schakelen hoort daar bij.

Het zal duidelijk zijn dat de tweede categorie niet zit te wachten op de herrie van die koffiemolen, de grote stappen tussen de versnellingen, de fractioneel hogere rijweerstand en al die grammen extra, terwijl de reizigers blij zijn dat ze eindelijk een versnellingsapparaat hebben dat ze verder kunnen vergeten en dat het gewoon doet, ook al laat je de fiets van het dak van de bus vallen.

Is een Rohloff duur?
Een Sram 1 x 12 derailleur setup kost globaal 800 euro (upgrade kit), maar na 5000 km kun je de ketting en de cassette weggooien, en die kosten al 400 euro of zo. Er zijn mensen die dat aan een fiets uitgeven, en in dat licht kost een Rohloff bijna niks. Maar met een beetje mazzel, Markplaats en een goed oog kun je ook met een 2e hands fiets van 250 euro prima op vakantie en dan is een Rohloff overdreven duur. Kortom, je moet gewoon zelf weten wat je met je geld doet en waar je gelukkig van wordt. 


Links
www.rohloff.de : Grundlich! Download de handleiding (100 pagina's) bekijk de filmpjes met uitleg etc

m-gineering fotoalbum: heel veel maatfietsen met Rohloff naaf

.