Rammels, gekraak of gepiep: het hoort
niet in een fiets, en gaat ook meestal niet
vanzelf over. Integendeel zelfs, bijgeluiden
zijn een indicatie van versnelde slijtage, en
als je er op tijd bij bent kun je vaak groter
onheil voorkomen. Maar daar gaat wel vaak
een speurtocht aan vooraf om er achter te komen
welk onderdeel de bewuste geluiden produceert.
Wat en waar?
Als er uit de fiets vreemde geluiden
komen is de eerste stap na te gaan onder welke
condities de geluiden zich voordoen. Moet je
hard trappen, of maakt het niet uit als je je
benen stilhoudt, is het weg als je met losse
handen fietst, maakt het uit of je zit of staat,
is het afhankelijk van de gekozen versnelling,
de variaties zijn legio. Ook het ritme van de
bijgeluiden is vaak veelzeggend. Een steentje in
de band is afhankelijk van de rijsnelheid en zal
een keer tikken bij iedere omwenteling. Komt er
iets tegen de spaken dan heb je een ratelend
geluid. Een loshangende veter komt bij iedere
pedaalomwenteling tegen de crank, maar niet als
je ophoudt met trappen. En ga systematisch te
werk: een stuur dat lijkt te kraken kan
uiteindelijk best de zadelpen zijn: die beweegt
ook als je aan het stuur trekt terwijl je blijft
zitten. Ook kun je als je op de fiets zit erg
slecht de richting bepalen waar het geluid
wegkomt (iemand die naast je fietst kan dat veel
beter) en geluid plant zich ook raar voort door
de fiets. Kraken hoeft bovendien niet aan de
fiets te liggen: beschadigde knieen kunnen het
ook!
Frame
Een gescheurd frame kan kraken of
tikken bij hobbels of aanzetten en zal misschien
ook slap aanvoelen. Controleer de buizen bij de
knooppunten: Achtervork bij de mannetjes
(=dwarsbuisjes), en waar de buizen aan het
hoofdframe worden verbonden. Onderbuis bij het
balhoofd en rond de eventuele commandeurnokken.
Zadelbuis tussen derailleur en bracket.
Zadelbuis rond de zadelklemming en de bovenbuis.
Voorvork: aan de achterkant waar de vorkkroon
overgaat in de vorkschede. Sommige frames kraken
door een verkeerde constructie: vooral bij het
bracket kan het voorkomen dat de buizen wel
buitenom aan de bracketbus zijn gelast, maar dat
de verstopte las afgedekt door de tweede buis is
vergeten. Een plens olie door de bidonbusjes
spuiten (zit- & onderbuis) kan dan tijdelijk
soelaas bieden. Gelijmde verbindinge (carbon-alu
etc) kunnen overal loslaten.
Balhoofdstel
Een los afgesteld balhoofdstel maakt
een klapperend geluid als je de fiets laat
stuiteren. Bij remmen is vaak een tik voelbaar.
Probeer of afstellen helpt, gaat de afstelling
naadloos over van te los naar te vast dan zijn
de lagerschalen vermoedelijk ingeslagen en ben
je te laat. Bij veel balhoofdstellen zijn de
lagers of de lagerschaaltjes uitwisselbaar en
blijft de financiele schade beperkt. Bij lagers
met een aluminium vorkconus kan het voorkomen
dat de conus splijt waardoor opeens veel speling
ontstaat. Goed te zien bij demontage, en soms
ook al van buiten als je van onderen naar je
lager kijkt (maar pas op, sommige moderne
aheadsets hebben standaard een lagersteunring
met zaagsnede). Een enkele keer is de
buitenbalhoofdbuis uitgelubberd waardoor de
klempassing van de cups verrot is. Opnieuw laten
frezen en vlakken en monteren met borgmiddel is
dan het laatste redmiddel.
Zadelpen
De zadelpen kan kraken of tikken op de
verbinding in het frame. Haal de pen uit het
frame, verwijder eventueel de verloopbus, maak
alles schoon en monteer met nieuw vet. Als er
veel zand tussen de verloopbus en het frame zit,
is dat verwijderen niet simpel maar wel zeer
noodzakelijk. Ik gebruik dan een
slagtrekker.
Als de pen te dun is (dan knijp je de
oren erg ver naar elkaar als je de zadelstrop
aandraait) hoeft dit niet te helpen. Oplossing
is dan een pen van de goede diameter. Geloof ook
niet direct wat er op de pen staat, de ene 27.2
mm pen is maar zo 0.1 mm kleiner als de andere
en rond hoeven ze ook niet te zijn!
Kraakt de verbinding
zadelframe-zadelpen, dan is ook hier schoonmaken
en opnieuw invetten een goed begin. Controleer
of de bout(en) voldoende kunnen worden
aangetrokken, het is niet ongewoon dat je een
zadelpen iets bij moet vijlen om bij de gewenste
instelling voldoende klemming te krijgen. Het
zadelframe met een colashim dikker maken helpt
misschien ook.
Krakende derailleurkabels
De stijve derailleurkabels kunnen
vreselijk kraken met het draaien van het stuur
in de kabelstoppers bij de balhoofdbuis. Ze
geven dan de indruk dat het stuur of het
balhoofdstel de boosdoener is. Schoonmaken en
smeren, en in zware gevallen een dikker
kabelhulsje gebruiken zodat de kabel klem zit.
Zadel
Vooral zadels met veren of een leren
zadeldek op een frame kunnen kraken als een oud
bed. Schoonmaken, ontroesten en invetten. Het
leer vet je in met zadelvet (meestal op
wasbasis), en met een fohn kun je het ook tussen
dek en frame zien te krijgen. Ook kom je wel
zadelrails tegen die net iets te dun zijn voor
de zadelpenklemming. Met tape of een shim uit
een colablikje is dat eenvoudig verholpen. Check
wel of de zadelpenklemming niet groter geworden
is door scheuren of verbuigen
Crankstel
De gouden kraker op nummer een met
stip is de krakende cartridge-as in een
aluminium frame. Vooral goed hoorbaar/voelbaar
bij aanzetten, soms ook als een enkele tik. Als
het natrekken van de crankbouten en de
bladboutjes niet helpt wordt het tijd de
cartridge opnieuw te monteren. Verwijder de
cranks, schroef de cartridge uit het frame, en
monteer de trapas opnieuw met ruim anti-seize of
vet, en een slinger van 30 cm PTFE
(Plumbers Tape For Everything, of was het nou
polytetrafluor....) om de schroefdraad van de
cups. Als je de cranks van de trapas hebt
getrokken voel je natuurlijk eerst of de as nog
netjes loopt, als de lagering het gehad heeft,
heeft hermontage niet zoveel zin. Ik heb nooit
gehoord dat scheurende
crankstellen kraken, maar het bestuderen van het
pedaaloog, de overgangen crank-spider en de
hoeken van het montagevierkant kan natuurlijk
geen kwaad. Nog een aandachtspunt: crankstellen
die uit meerdere delen zijn opgebouwd, dus met
een losse spider. Bij goedkope crankstellen kom
je vaak een op de crank geklonken tandwiel
tegen, bij sommige MTB's is de getande
verbinding los te schroeven. Bij een goedkoop
crankstel probeer je dan of kruipolie of een
geeigende ram met een moker helpt, bij een sjiek
crankstel zet je de verbinding weer met verse
borgvloeistof in elkaar
Nieuw op het krakende crankstelfront
zijn de moderne met het crankstel geintegreerde
assen al dan niet met in het frame geperste
lagers zonder schroefdraad. Bekend als BB30 etc.
Zeker met een carbon frame dat geweldig werkt
als klankkast kun je daar aardig gestoord van
worden. Uitelkaar halen, schoonmaken en alles
opnieuw invetten wil wel een tijd helpen. Of met
borgvloeistof de lagers vastlijmen. Of de hele
constructie vervangen door een ingelijmde bus
met schroefdraad en een gewoon crankstel. Maar
ingelijmde bussen zijn ook niet probleemloos,
bij oudere carbonframes kunne ze gedeeltelijk
los gaan zitten, zodat ze wel kraken maar er
niet uitkunnen.
Pedalen
Controleer of de lagers netjes lopen,
of de schroefdraad in de crank wel is ingevet en
of de assen wel vast in de cranks zitten.
Trek alle kleine schroefjes na:.bij kooipedalen
kan er soms beweging zitten in de verbinding
tussen kooi en pedaal . Schroefjes aandraaien of
de klinkverbinding met een hamer tot de orde
roepen. Bij pedalen met een 8mm inwendig zeskant
kan de as scheuren uit een punt van het zeskant
naar de schroefdraad.
Bidonhouder
De meeste bidonhouders trek je na
verloop van tijd doormidden, in een aluminium
frame gaan bovendien vaak de blindklinkmoeren
los zitten. Blindklinkmoeren zijn grote holle
popnagels met inwendig schroefdraad, die in de
buis worden geklonken. Door vibratie willen die
nog wel eens los gaan zitten. Lichte gevallen
kun je natrekken met een speciale tang, of door
er een langere bout in te schroeven met een ring
en een moertje er op. Hou de bout tegen, en
draai het moertje een slag aan.
Schoenplaatjes-schoenzool
Schoenen kunnen aardig kraken op de
pedalen. Soms kun je dat verhelpen door inserts
in het pedaalvlak af te stellen of te
vernieuwen
Piepende remmen
Piepende remmen ontstaan door
stickslip van de blokjes op de velg. Schuif een
gummetje over tafel. Als je het schuin houdt en
trekt glijdt het netjes, duw je dan bijt het
zich voortdurend vast. Van invloed is dus de
hoek die het remblokje met de velg maakt, en de
wrijving tussen blokje en velg. Omdat de
wrijving door vocht wordt beinvloed, is piepen
soms afhankelijk van het weer. Controleer bij
piepende remmen de afstelling van de blokjes
(0.5-1mm toe-in is bij de meeste typen
ideaal) en maak de velgen schoon. Probeer
eventueel een ander merk blokje. Een andere rem
(stijver of juist slapper) kan ook helpen.
Losse spaken
Losse spaken kunnen tikken. Bij lage
snelheden is het vaak het meest opvallend. Ook
kunnen de nippels in het velgbed kraken.
Controleer eerst of de spaken wel strak staan.
Is dat het geval dan doet een een drupje
(lijn)olie tussen nippel en velg vaak wonderen.
Bij dubbelgebuste velgen kan het ook voorkomen
dat de holle niet het diepe busje niet voldoende
vastklemt. Met lijm kun je soms de rammel weer
opheffen.
Een losse nippel in de velg kan bij
lage snelheden rammelen. Bij de meeste velgen
kun je de nippel wel door het ventielgat naar
buiten schudden, maar er zijn ook velgen waarbij
een verloren nippel opgesloten blijft tussen
twee opeenvolgende nippels.
Velgen
Bij gelaste holle velgen zit er een
blok aluminium ter hoogte van de verbinding. Dit
is noodzakelijk voor het lassen, maar hoeft niet
vast te zitten. Tikt/kraakt de velg dan is het
vaak voldoende om met een centerpons het blok
weer klem te zetten. De originele ponspunten
vindt je onder het velglint. Is dit niet
voldoende, dan kun je ook nog een gaatje boren
en er lijm in laten lopen
Naven
Een naaf moet in gemonteerde toestand
(dus met de spanner dicht) geen speling hebben.
Bij het stuiteren van de fiets moet je de wielen
niet kunnen horen. Hoor je ze wel dan kan het
zijn dat de spanner niet strak genoeg staat, of
anders moet je de lagers nastellen.
Losse cassette
Als de borgring losloopt kunnen de kransjes een
rinkelend geluid geven. Oplossing: borgring
losdraaien, controleren dat de 11 weer met de
brede nok in de corresponderende gleuf zit, en
de borgring weer monteren en goed vastdraaien.
Sommige cassette/freehub combinaties hebben
extra een dunne tussenring nodig.
Versleten ketting/tandwielen
Een nieuwe ketting op versleten
tandwielen kan bij krachtzetten verschuiven in
de tanden en een hoop herrie geven. Of een
versleten ketting en nieuwe tandwielen etc
Rohloff naaf
Nieuwere Rohloffnaven hebben een tandwieldrager
waar je een tandwiel op kunt schuiven, een
veerring houdt het op zijn plek. Het tandwiel
kan kraken op de spline, maar als je de ketting
smeert valt dat wel mee. Er is ook even een
versie geweest voor tandriemen, maar die moet
je vervangen door een versie waarbij het
tandriemtandwiel met een borgmoer stevig vast
kan worden gezet, want dat bleek in de praktijk
niet stil te krijgen.
Klapperende flappers
Bekend euvel van Shimano's eerste
9-speed shifters. De deksels kun je
vastkitten, en met strategische stukjes schuim,
tiewraps of plakband kun je ook veel doen.
Controleer wel of de schroefjes waarmee de
afschakelhandel aan de remgreep vast zit er niet
alweer uitgevallen zijn. In geval van nood
passen de schroefjes die Shimano bij de
cartridge remblokken levert, maar er moet ook
nog een flinterdun ringetje tussen het pootje en
de remgreep. Anders klemt de shifter. Het
schroefje niet helemaal vastdraaien wil ook,
maar dan valt het er zonder borgvloeistof weer
uit. Bij nieuwe shifters kan het -nu zeskante-
schroefje er niet meer uitvallen.
Stuur en stuurpen
Een krakend stuur is vaak te verhelpen
door de passingen schoon te maken en in te
vetten. Vet ook de boutjes in, en zet het geheel
weer vast. Heb je een voorbouw waarbij je het
stuur naar voren uit kunt nemen, draai dan de
boutjes gelijkmatig aan, zodat het 'deksel'
recht op de boutjes blijft staan. Er zijn
variaties mogelijk in stuurdiameter, en het kan
dus zijn dat strop en stuur niet bij elkaar
passen.
Bekijk wel het stuur rond en in de
klemming zeer aandachtig om er zeker van te zijn
dat het niet aan het scheuren is. Zitten daar
verdachte groeven, bobbels of insnoeringen, dan
beslist vervangen.
Achterdrager en lowrider
trek alle boutjes na en controleer de
verbindingen op scheuren