crankstellen

Crankstel & trapas vervangen

	Om een spieloze crank van de as te trekken heb je een cranktrekker nodig. Die cranktrekker past op practisch ieder crankstel, behalve oude Stronglight of TA. Verwijder eerst de crankbouten die de cranks op de as houden, daar heb je een 14 of 15mm pijpsleutel of een 6 of 8 mm inbussleutel voor nodig. Het kan zijn dat je eerst nog een afdekkapje moet losschroeven of loswippen, en bij een One-Key release heb je een sleutel met twee pinnen nodig om de ring los te kunnen draaien. Als je van gokken houdt kun je ook direkt proberen of je met de One-key release geluk hebt (Campagnolo heeft het gepresteerd om cranks te maken met linkse schroefdraad voor de standaard one-key release, daar heb ik nog nooit een trekker voor gezien) Controleer na het verwijderen van de bouten dat er niet een onderlegring in de crank is achtergebleven! (One_key release is een systeem waarbij je met de crankbout de crank van de as kunt duwen. De bout zit namelijk opgesloten in de crank met een dopje dat vastgeschroefd zit in de draad voor de cranktrekker. Draai je de bout los dan komt die het dopje tegen en duwt die hopelijk het dopje samen met crank van de as. De uitvoering is echter zodanig dat het risico dat je de crank beschadigt erg groot is. Een normale stalen cranktrekker is stijf en draagt op alle gangen van de schroefdraad in de crank. Bij een one-key release is dat echter een dun aluminium dopje, en als de krachten heel groot worden verbuigt het dopje en trek je een voor een de draadgangen uit de crank)
	Heb je een modernere niet-vierkante as dan is de drukstift van een gewone cranktrekker te dun voor het gat in de as. Voor een paar euro koop je een paddestoel om het gat op te vullen, maar in geval van nood wil passend kleingeld ook. NB: Er zijn ook cranktrekkers die standaard al geleverd worden met een dikker uiteinde, voor een vierkant asje moet je dan eerst de dop eraf trekken zodat de standaard diameter pin bruikbaar wordt!
	Schroef de drukstift van de cranktrekker helemaal terug (, links om, dus niet laten uitsteken) en draai de cranktrekker nu zover mogelijk in de crank.In principe moet dat met de hand kunen, tenzij er veel rotzooi in de draad zit. De buitendraad van de cranktrekker zal nu bijna niet meer zichtbaar zijn. Draai nu pas de stift naar binnen, dat gaat heel makkelijk totdat de stift de as raakt. Zet nu een sleutel op de trekker en draai de stift verder. De drukstift zal nu de trapas voor zich uit de crank uit duwen. Als de as lang vast gezeten heeft zul je daar veel kracht voor nodig hebben, pas op dat je niet uitschiet. NB: Dit is een actie met risico, de draad in de cranks is niet overbemeten. Slordig werken, een slecht passende trekker, en je hebt de draad in de crank zo beschadigd!
	Als je de bladen van het crankstel wil vervangen gaat dat het makkelijkst door een inbussleutel in de bankschroef te klemmen en de bouten aan de crank los te draaien. De tanden van het crankstel zijn namelijk scherp en zo schiet je niet ongecorntroleerd uit! Als de bladboutjes meedraaien heb je een hele brede schroevendraier nodig, of een bladboutsleuteltjel Wil je de bladen vervangen, dan moeten ze wel passen
	Bekijk nu wat voor bracketlagering je hebt. Dit is de linker (afstel)kant van een klassiek cup en conuslager, te herkennen aan de borgring en de cup met gaatjes voor de penspanner. Tevens te zien: 36 x 24F dus Italiaanse draad (Als er 1.375x24" gestaan had was het BSC draad geweest) Deze as verwijder je door de borgring los te draaien met een haaksleutel, en de cup er uit te schroeven met een pensleutel. .De rechterkant laat je bij voorkeur zitten, maar daarvoor bestaat weer een andere sleutel. Bij Italiaanse draad heeft de rechterkant normale schroefdraad, bij de veel meer voorkomende engelse (BSC) draad moet je de rechtercup rechtsom (dus tegengesteld) losdraaien!
	Cartridges hebben een in- of uitwendige vertanding, waar een speciale adapter bij past. Zeker als het bracket voor montage niet goed was ingevet kan het aardig vastgeroest zitten. In dat geval zet je de adapter in de bankschroef (de adapter met een ring en de crankbout vast zetten is ook niet slecht) en draai je het frame los.Zo voorkom je dat je de adapter scheef duwt en de vertanding molt. Bij de meeste cartridges draai je eerst de linker steunring uit het frame, vervolgens kun je van de andere kant af de patroon uit het frame schroeven (let dan op de juiste draairichting, afhankelijk van het type draad)
	Demontage conventionele trapas veeg de omgeving schoon met een lap controleer of de as aan een kant misschien meer uitsteekt (assymmetrisch) zet de haaksleutel op de borgring (linker kant) en draai deze een slag los. Pas op, omdat de ring smal is, vliegt de sleutel er makkelijk weer af. draai de cup verder los met de sleutel met de twee pennetjes. verwijder de cup tegelijk met de trapas, verwijder de eventuele stofhuls vis de 11 kogels uit de rechtercup verwijderen van de rechter cup. het is gebruikelijk de rechtercup te laten zitten, totdat deze moet worden vervangen. Om grip op de rechtercup te krijgen is divers gereedschap te koop, of je laat dit door de fietsenmaker doen.
	Montage Voor montage moet de draad in het frame vrij van verf en schoon zijn en ingevet. Hiervoor kun je montagepasta gebruiken, kogellagervet of kopervet. Controleer ook of het frame voorzien is van een afwateringsgat, Zo niet, dan is het aan te raden een 5 mm gat op het diepste punt midden in het bracket te boren, dan kan het water wat door de zadelbuis valt er ook weer uit.
	Als de draad niet schoon is moet die worden nagesneden met een brackettap. Daarmee snij je de draad links en rechts in een vlak. Bij klassieke cup en conuslagers en andere lageringen waarbij de kogels niet in een patroon uit een stuk zitten moet je aansluitend ook nog de zijkanten haaks op de schroefdraad frezen.
	Bij een cartridgeas kun je nog desgewenst met de kettinglijn spelen door een dunne ring tussen bracket en as te plaatsen. Voor het inschroeven vet je ook nog de cartridge in. Bij aluminium frames is het bovendien nog aan te bevelen 30 cm wit loodgieterstape (PTFE) om de draad te wikkelen, zo vul je de tussenruimtes in de draad helemaal op en kan het bracket niet gaan kraken. schroef de unit met het gereedschap voor grip maar verder met de hand in het frame, om er zeker van te zijn dat je de zaak niet scheef monteert. Controleer aan de andere kant of de unit centrisch in het gat zit, en let op de juiste draairichting. Schroef de unit enkele omwentelingen in het frame, (NB: als het schroefje van de derailleurkabel geleider teveel naar binnen uitsteekt moet je dat eerst even terugdraaien!) vet de linker cup ook aan de binnenzijde in, en schroef deze -weer met de hand- enkele omwentelingen in het frame, Schroef de bracketunit nu helemaal in het frame (een ratel is ideaal), en zet vervolgens ook de linker cup vast. Let daarbij op de draairichting, Zorg er voor dat het gereedschap niet uit de vertanding van de trapas schiet, soms kun je het tooltje aan de trapas vastschroeven, dat kan heel practisch zijn trek eerst de rechter en dan de linker kant (= losse cup) na met de momentsleutel (meestal 50 Nm). montage cranks Veeg de vierkanten van de as en in de cranks schoon. (vierkante cranks niet invetten, veeltand wel) steek de cranks op de as en breng de -ingevette- bouten met eventuele onderlegringen aan draai de crankbouten vast zet de crankbouten nu vast met de momentsleutel (30 Nm)
	Montage traditionele bracketas met losse kogels Veeg alle onderdelen goed af maar pas op je vingers: schroefdraad kan scherp zijn breng vet aan in de cups en vet de schroefdraad in het frame goed in. breng 11 schone kogels aan in de linker cup. Gebruik je kogelringen, bedenk dan dat die maar op een manier passen: probeer met het asje, zonder vet is dat goed te zien plak 11 kogels op de rechterzijde van de trapas (is de trapas asymmetrisch dan is dat meestal de lange kant) en steek deze met vaste hand door het frame in de cup breng de stofhuls weer aan en monteer de linker cup (heb je geen stofhuls improviseer dan iets met een strook karton, bierblik etc.). Schroef deze met de hand zover mogelijk in. breng de borgring aan afstellen/montage cranks Veeg de vierkanten van de as en in de cranks schoon. (vierkante cranks niet invetten) steek de rechtercrank op de as en breng de -ingevette- bout met eventuele onderlegring aan. draai de crankbout vast draai aan de rechterkant en beoordeel de lagering, meestal moet de stelcup nog bijgedraaid. Zoek het punt op waarbij de as net geen speling meer heeft houdt de cup tegen met de pensleutel en draai de borgring stevig vast (zorg dat de sleutel niet losschiet!) heeft de trapas nu weer meer speling (=ruimte op de schroefdraad) onthoud dan de stand van de cup, draai dan de borgmoer weer los en waag een nieuwe poging. Nooit met de pinsleutel proberen de cup met kracht door de borgring te draaien, dan breken de pinnen af! monteer als slot de linker crank en zet de crankbouten nu vast met de momentsleutel (30 Nm)

Voetnoot
Het uitwisselen van een bracketas of crankstel kan gecompliceerd zijn. Trapassen varieren in lengte van 102 tot 145 mm, zit je er meer als een paar millimeters naast dan schakelt het niet meer (kettinglijn) of zitten de bladen klem tegen het frame, De schroefdraad in het frame kan verschillen, naast BSC en Italiaans zijn er nog veel obscure varianten die je tegenwoordig gelukkig nauwelijks meer tegenkomt, hoewel er nu ook weer een T47 bijgekomen is. En soms heeft het frame geen schroefdraad maar doet de fabrikant zelf iets met perspassingen. De asuiteinden kunnen ook anders zijn: in de vierkante asjes heb je JIS en ISO. Het uiteinde van het japanse JIS is 12.63mm , ISO is 12.5mm Een europees crankstel wil dus niet ver genoeg op een shimano-as en in de omgekeerde situatie kun je de bout misschien niet ver genoeg aandraaien omdat die al tegen de as aankomt. Bij de veeltand trapassen heeft Shimano 2 verschillende niet compatibele uitvoeringen en ISIS is weer anders!. (Zie hier) En de juiste trapaslengte is per crankstel verschillend, dus monteer je een ander type ga er dan niet voetstoots vanuit dat je de as kunt laten zitten!