Dynamo's
Help, hoeveel SON dynamo's zijn er wel
niet?
Nu een stuk of 100 (!) verschillende, maar
dat zijn eigenlijk maar drie basistypen met
variaties. Maar als we bij het begin van
Schmidt Machinenbau beginnen:
- Het begon in 95 of zo met het
oermodel, 90mm diameter en met een
zwarte centersectie. In NL nooit
officieel geimporteerd
- Vanaf 2000 -2014 hadden we de
opvolger die nu de Klassik heet. ~75 mm
in diameter en rechthoekig vormgegeven,
Hij was wat lichter, had minder
weerstand, en kon uit elkaar zonder het
wiel uit te spaken. In die jaren zijn
diverse updates uitgevoerd, de
belangrijkste was de invoering van het
ventilatiesysteem en RVS aseinden.
De naaf is geleverd in versies met of
zonder 6 gaats schijfremflens, en in
spaakgaten van 24 tot 48H. Er was een
20" en een 26-28" model.
- Vanaf 2014 hebben we de
huidige generatie met ronde vormgeving
('het bolletje'), lichter, weer kleiner,
eventueel met 6-gaats of centerlock
disk, kleurtjes, spaakgatvariatie
enz. Qua weerstand en stroomopbrengst
zijn de verschillen met de vorige versie
gering. De 20" versie (Sondelux) kan je
nu met LED lamp ook in een groot wiel
gebruiken, en dan heb je wel duidelijk
meer licht en minder verliezen.
- Een afgeleide van de Sondelux
is de XS voor Bromptons etc, deze dynamo
bestaat in twee huisvormen, een voor
gewone spaken en een voor spaken zonder
haakse bocht
- De Sondelux is er nu ook in
een versie voor 12mm steekas en met
Centerlock remschijfopname, de Son 28 is
er in versies met 12mm of 15 mm steekas
en in Centerlock of 6 gaats. En in 100
of 110mm (Boost) inbouwbreedte
Son Klassik disc polished
Past de SON in iedere
voorvork?
De standaard SON past met 100 mm
inbouwbreedte en 9mm aseinden in praktisch
iedere normale vork. De stijve as heeft
ook geen problemen met montage in een
geveerde voorvork, en veel modellen zijn
voor tandems toegelaten. De SON 28 en
Sondelux zijn zelfs verkrijgbaar in een
schijfrem uitvoering, maar niet
combineerbaar met een trommelrem of
rollerbrake.
Sommige vouw-deelfietsen (oa.
Brompton, Dahon, Moulton NS, Tikit)
hebben een 70-73 mm inbouwbreedte, daar is
nu de SON XS voor leverbaar.
Er zijn ook steekasversies (15 en 12mm) en
extra brede versies voor Boost en fatbikes
(110, 135 en 150mm)
Waar is de SON dynamo te koop?
De SON is geen groot product op
de Nederlandse markt en zal nooit bij
iedere fietsenmaker in de winkel liggen.
Bel of mail als je er niet uitkomt. Ook
vindt je SON's al standaard gemonteerd in
de betere (vakantie) fietsen zoals onder
andere Avaghon, Idworx, Jan Jansen,
Jongerius, Koga's of Santossen.
Welke spaaklengte heb ik
nodig?
Zie de rekenhulp op de SON site,
vergis je niet met het spaakaantal!
Kun je achteraf een remschijf
aanbrengen?
Nee, dan zou je het naafhuis
moeten omruilen en dat is geen economische
oplossing. Bestel een nieuwe SON, de oude
SON kun je vast wel prive verkopen. (NB,
sommige OEM's zoals Koga leveren al hun
fietsen met een schijfremversie, ook al
heb je velgremmen)
Kan je een dynamo ombouwen
naar steekas?
Nee, de as is een integraal onderdeel van
de dynamo, de steekas versies hebben een
dikkere as, grotere diameter lagers etc.
Wel kun je een insert in de 12mm steekas
dynamo's steken om de dynamo in een
conventionele voorvork te monteren. Voor
de 15mm steekas dynamo's gaat die truuk
niet op, omdat de aanlegvlakken in de vork
een grotere diameter hebben dan de norm
voor 12mm en 9mm. Er is vast wel een
Chinees die toch een adapter aanbiedt,
maar de kans is dus groot dat dat niet
lekker in de vork einden past.
Is de SON ook in een kleurtje
leverbaar?
Ja en nee. SON's worden in de
meeste gevallen in gepolijste of zwarte
uitvoering geleverd. Maar er komen steeds
meer kleuropties bij, zie hiervoor de
kieswijzer. Koplampen en
achterlichten zijn er in nog meer kleuren
Komt er ook een 12V SON
De huidige SON's kunnen ook 12V
leveren (of nog meer afhankelijk van
toerental en belasting), maar met de
huidige sprong in de LED techniek is een
12v dynamo achterhaald.
Mag een SON in tandems?
De SONdelux en SON 28 mogen ook
in tandems worden toegepast. Het
schijfremmodel is nu ook vrijgegeven voor
gebruik in tandems, mits de aseinden
worden voorzien van roestvaststalen
kartelringen (T-uitvoering)
Kan ik met de SON ook een accu
opladen?
Hoewel met een condensator
ondersteund LED licht (bv de SON
voor & achterlichten of Bumm
verlichting in Plus-uitvoering) het licht
ook na stilstand nog geruime tijd blijft
branden, zijn er natuurlijk altijd mensen
die meer willen, al was het maar om op
vakantie de laptop, de GSM of de GPS op te
laden. Met een 6V gelijkrichter en wat
bekabeling is dat ook heel goed mogelijk.
Zie hiervoor de site van SON
zelf (Deutsch Kentnisse erfördert) en deze
pagina. Om de
gelijkrichter aan te sluiten heeft SON
speciale stekker oplossingen.
Doet de SON het ook in de
winter?
Uiteraard, een naafdynamo is ideaal in de
winter omdat er geen slip op kan treden.
Wel beslaat onder sommige omstandigheden
de ruit van de LED koplamp aan de
buitenzijde, want die wordt niet meer
verwarmd door het hoge rendement waardoor
de LED koud blijft.
Heb je een hele vreemde definitie van
winter, en ga je fietsen tussen de
ijsberen (=Meals on Wheels) , dan zijn de
dynamo's ook leverbaar met een speciaal
lage temperatuurvet in de lagers.
Ik vind die 2 stekkers
onhandig, kan dat ook anders?
Een standaard
SON gebruikt voor de aansluiting twee
4.8mm stekers, van hetzelfde materiaal als
de lippen op de dynamo zodat ze niet
corroderen. Als alternatief is er een coax oplossing,
een blokje dat je op de dynamo steekt
(past alleen op de bolletjes, maar beperkt
op de Klassik) en waar een enkele coax
stekker in past.
Af fabriek kun je bij sommige merken ook
voor een SteckerLos kiezen, dan is
de dynamo een versie die contact kan maken
met een speciaal gemodificeerde voorvork
en zijn de draden meestal onzichtbaar
binnendoor verlegd. Sommige vorken kunnen
achteraf omgebouwd worden, zie de pagina
over SL
Mijn computer doet raar (of haal ik toch
300 km/h?)
Die ganz neuen drahtlosen
Modelle von Sigma Sport (z.B. 1200 RDS)
sollten dank digitaler Signal-Codierung
nicht mehr so leicht gestört werden.
Persönliche Erfahrung mit
"besseren" Fahrradcomputern haben wir
nicht (wir benutzen gar keine). Bei den
meisten Modellen (z.B. HAC) wurde uns
berichtet, daß die Umrüstung von
drahtlos auf "mit Draht" erfolgreich
möglich ist und auch noch die
Batteriekosten senkt. Ansonsten würde
ich dazu raten, den Signalgeber
möglichst weit weg vom Nabendynamo und
allen Fahrradbeleuchtungskabeln
anzubringen - also an der linken
Gabelscheide recht weit oben.
Oftewel, als je computer raar
doet door de magneetvelden van de dynamo,
probeer dan de de opnemer en computer zo
ver mogelijk uit de buurt van de dynamo en
draad naar de koplamp te houden. De draad
van de computer en de verlichting samen om
de remkabel wikkelen kan ook een aardige '
transformator' opleveren, de draden niet
gewikkeld maar recht omhoog leiden kan dan
al voldoende zijn om de storing op te
heffen
ANT+ speedsensors
Deze om de naaf geklemde sensors meten het
aardmagnetisch veld. Dat is zwakker dan de
magneten binnen in de SON. Monteer dit
soort sensors dus op de achternaaf, niet
op de dynamo. Volgens Garmin:
Despite the
auto-calibration process mentioned
above, the sensor will likely have
challenges if mounted over a dynamo hub
(i.e. a hub that generates power for a
light or other device). These hubs
typically have magnetic components which
will interfere with the sensor. Since
these hubs are much larger than the
typical road/mountain bike hub, users
will generally mount the sensor on the
other wheel.
Mijn Avocet computer doet
raar!
Avocet computers met een
ringmagneet krijgen problemen met storing
door de extra 'ringmagneet' die in de SON
zit. De oplossing is om de Avocet
magneetring weg te laten, en het signaal
van de dynamo op te pikken. Deel het
calibratiegetal door 1.3 en voer dit in in
de computer in.
Kan
een SON stuk?
Alles kan stuk, maar bij een SON duurt het
wat langer. Electrisch kun je een Son niet
verpesten, kortsluiting is geen probleem.
Het trapt alleen zwaar. Vocht kan wel een
probleem worden, dus niet met de dynamo door
rivieren waden, en het ontluchtingsgat in de
as niet dichtsmeren met een dikke lik vet op
de snelspanner. Water in de naaf laten
lopen, dit laten bevriezen en dan het wiel
aan het draaien krijgen is altijd funest.
Net als tangen op de aseinden zetten, moet
je ook niet -laten- doen. dus pas op voor
goedwillende reparateurs die nog nooit een
naafdynamo hebben gezien. Op normaal
gebruik geeft SON 5 jaar garantie, en ook na
die tijd kan de naaf gerepareerd worden
(voor een vriendenprijs)
De contactlippen zijn ook niet
onverwoestbaar, enig beleid bij het losnemen
van de stekkers en het plaatsen van het wiel
in de vork is aan te raden. Ga ook niet
fietsen met een los wiel, de as kan gaan
draaien en wikkelt het snoer rond de as en
rukt zo misschien de stekkers uit de naaf.
|
|
Koplampen
Welke koplampen zijn er?
Schmidt is begonnen met een paar halogeen
koplampen van Busch&Mueller, maar
gemodificeerd en voorzien van eigen snoer en
wip-schakelaar. Later kwam er de E6 bij, met
een aluminium lamphuis en de grote reflector
overgenomen van de Bisy koplamp. Deze zijn
allemaal opgevolgd door de Edelux met LED,
die inmiddels als Edelux2 (met oa verbeterde
afdichting) door het leven gaat.
Welke Edeluxen zijn er?
Als we de verschillende kleurtjes en
bekabelingsuitvoeringen even negeren hebben
we de oerversie Edelux, de verbeterde versie
Edelux2, een 'op de kop' uitvoering van de
Edelux ll (LED zit aan de kant van het
voetje ipv er tegenover) en de Edelux lI DC
versies. Normaal is de Edelux geschikt voor
aansluiting op een naafdynamo, voor een accu
(E-bike) moet je echt de juiste
DC=gelijkstroom versie gebruiken. Dan staat
ook de toegelaten spanningsrange op de ring
(er is ook een versie tot 75V). K607 is het
Duitse Prüfzeichen, dat is in NL minder
boeiend
Kan ik de Schmidt koplampen
ook met een andere naafdynamo gebruiken?
Naafdynamo's van concurrenten
hebben veelal een massaverbinding met het
frame. Als je de draden dan verkeerd om
aansluit heb je geen licht. (buitenmantel
in de coax = massa) De Schmidt oval plus
uit de vorige eeuw had de schakelaar in de
massakant zitten. Als je de lamp niet
geisoleerd van het frame monteert is het
licht altijd aan.
Wat voor koplamp kan ik aan de
SON hangen?
Schmidt levert uiteraard prima
koplampen om met de naafdynamo's te
kombineren. Zoek je wat anders dan moet je
er op letten dat de koplamp een aan-uit
schakelaar bezit, voorzien is van een
overspanningsbeveiling in de vorm van een
Zehnerdiode of andere electronica (goede
naafdynamo's zijn nooit voorzien van zo'n
diode, sommige banddynamo's wel zodat je
daarvoor wel koplampen zonder diode
tegenkomt) en dat je zo nodig het juiste
lampje monteert. (6V-2,4W met achterlicht,
of 6V- 3W zonder). Monteer je een LED lamp
dan is voor straatgebruik een versie aan
te bevelen met een reflector die een goede
licht-donker afscheiding heeft. Fijn voor
tegenliggers, en ook voor je zelf prettig
in de mist. Dat zijn dan meestal Duitse
lampen, geen spul voor MTB's of Amerikanen
of van Aliexpress
Mag je de SON koplampen ook
alleen met accu's gebruiken?
De inschakelstroom bij een accu
is gauw 10 x hoger dan de nominale stroom.
Om een voorbeeld te noemen, de schakelaar
in de E6 kon maar 1 Amp, 30W aan. De kans
is dus groot dat je de contacten aan
elkaar last. Niet doen dus. De dynamo LED
lampen functioneren alleen optimaal op
wisselstroom, met een accu kun je ze
opblazen. Dat begint heel even met blauw
licht en dan is de magische rook
eruit! Voor E-bikes zijn er nu
speciale versies die wel gelijkstroom
proof zijn, op de lampring staat dat
duidelijk aangegeven met de toevoeging DC
Kan ik een (SON) koplamp ook
op de kop monteren?
Nee, de reflectoren in fietskoplampen
(dus niet de meuk van Ali express)
zijn als het goed is asymmetrisch en
zitten vast in het lamphuis. Op de kop
gemonteerd komt er veel strooilicht
omhoog, en is de lichtverdeling op de
grond zeer onregelmatig (dichtbij te veel,
veraf te weinig licht). Bovendien kan er
makkelijker water in de lamp lopen. De
Edelux koplampen zijn wel in een
geinverteerde (Upside down) uitvoering te
bestellen, maar dan heeft de lamp geen
sensorstand.
Hoe sluit je een achterlicht
aan?
Bij een naafdynamo sluit je het
achterlicht aan op de koplamp, zodat ze
samen aan en uit gaan. De stekkeruitgang
zit bij de edelux in de lampvoet, voor de
massaverbinding gebruik je een ringoog
onder de bevestigingsbout (of de massa van
het frame)
Hoelang gaan de halogeen lampjes
mee?
Bij een naafdynamo gaan de lampjes
niet langer of korter mee dan met een gewone
goede banddynamo. Bij een slechte banddynamo
zal het lampje uiteraard minder vaak branden
en ook op een lagere spanning. Rij je met
een dynamo hard dan zal de spanning ca 6.8
volt bedragen. De ontwerp levensduur van een
fietslampje is ca 100 uur, maar als je
altijd hard rijdt zal die door de geringe
overspanning en trillingen ca 30-50 uur
bedragen. Ook als de lamp nog wel licht
geeft kan het al zinvol zijn om de gloeilamp
te vervangen: Oude lampjes hebben een
geringere lichtopbrengst omdat de weerstand
van de gloeidraad afneemt waardoor de
spanning zakt. Vaak merk je dit als eerste
aan een LED achterlicht wat slecht gaat
functioneren door de lage spanning. LED's in
koplampen hebben een levensduur van enkele
duizend uur en zijn daarom niet te
vervangen. Als een LED koplamp stuk gaat is
het meestal de overige electronica, niet de
LED zelf
Het licht
knippert bij lage snelheden, kan dat niet
anders?
Als de
LED lamp dit doet is er iets stuk, maar voor
een klassiek halogeenlampje is het normaal.
Met een halogeenlamp is bij wandeltempo de
frequentie van de wisselstroomdynamo goed
waarneembaar. Pas vanaf 8 km/h kan het
menselijk oog de helderheidsvariaties in de
lamp niet meer volgen.Bij de E6 halogeenlamp
hebben wij gemeend dit zo te moeten laten,
de keus is of helder & knipperend licht,
of constant bijna geen. Het heldere licht
valt tenminste nog op. Moderne Led lampen
met fatsoenlijk standlicht hebben er
nauwelijks last van, want die gaan op
standlicht als je langzaam rijdt. Goedkope
ledlampen met slecht standlicht kunnen wel
behoorlijk knipperen.
Wat zijn lumen?
Lumen is de eenheid voor de totale
hoeveelheid licht die bv een LED produceert.
Een goede LED zit op 100 Lumen per Watt (of
meer, ze worden iedere keer weer beter). Als
je het stroomverbruik weet zegt het dus iets
over de efficiency, niet of je er in de
praktijk iets mee kunt zien.
Wat zijn Lux?
Lux is de maat voor de gemeten lichtsterkte
op een oppervlak. Bij koplampen kom je vaak
het getal tegen wat ook gebruikt wordt bij
de Duitse typegoedkeuring, de helderheid op
10m afstand op een vlak van 1m2. Als je
alleen daar licht hebt maar daarnaast niets
zie je nog niks op de fiets, vandaar dat de
StVZO ook daar verdere eisen stelt. Van
belang is dus niet alleen een goede
helderheid recht vooruit, maar ook een
geleidelijke afname links en rechts, geen
bijzonder felle vlek net voor je zodat je
verder niks meer ziet omdat je oog zich
daarop instelt, en een goede horizontale
licht-donker afscheiding. De licht-donker
afscheiding is belangrijk voor tegenliggers,
voor rijden in de mist, en het is wel zo
efficient om licht terug naar de weg te
weerkaatsen in plaats van naar de
boomkruinen te schieten. De trend bij
fietskoplampen is om de verbeterde
lichtopbrengst te gebruiken voor een bredere
bundel zodat je in bochten beter weet waar
je bent en waar de weg ophoudt. Een
kilometer ver schijnen klinkt leuker dan het
is.
Mag ik twee koplampen
gebruiken in Nederland?
Formeel vermoedelijk niet
(ligt aan de fiets), maar de
wetshandhavers leggen het accent in de
opsporingspraktijk meer bij wielrijders
met te weinig licht. (en knipperende
lampjes etc) Maar met een goede LED is dit
op een 2-wieler niet meer zo zinvol
Is
de levertijd van de Edelux echt zo lang?
In het introductiejaar 2008 was het een
half jaar, inmiddels is de
lamp practisch altijd uit voorraad
leverbaar, tenzij je een heel aparte
versie zoekt.
Ik
had wel verwacht dat de Edelux veel licht
geeft, maar zoveel?
Het teveel geproduceerde licht kunnen we
helaas niet terugnemen.
|